Nama lengkap ulama besar ini ialah Haji Abdul Rahman bin Haji Abdul Hamid bin Abdul Qadir. Ayahanda beliau dikatakan berasal dari keturunan Patani. Tarikh kelahiran Haji Abdul Rahman Limbong sebenarnya tidak dapat dipastikan tapi beliau dipercayai dilahirkan sekitar tahun 1285H/1868M. Beliau dilahirkan dalam keluarga yang sangat mementingkan pendidikan agama. Sejak kecil lagi beliau telah berangkat ke Makkah bersama-sama bapa saudara beliau iaitu Haji Tun Muhammad Zain. Setelah dewasa, beliau pulang semula ke Terengganu. Minat beliau terhadap ilmu agama tidak pernah padam. Sebaik tiba di Terengganu, beliau terus mencari kelibat tok guru untuk mendalami ilmu. Ketika berada di Terengganu, beliau menadah kitab kepada Tuan Guru Haji Yaakob Paya Bunga. Beliau memperolehi ilmu nahu, sorof dan feqah dengan ulama tersebut. Kemudian beliau mengaji pula dengan Haji Musa yang juga tinggal di Paya Bunga.[1] Apabila beliau mendengar kemasyhuran pondok Tokku Paloh[2], beliau terus bersegera ke sana. Untuk pergi ke pondok pengajian Tokku Paloh dari rumah beliau, beliau berulang alik dengan menaiki perahu.[3] Pada peringkat awal pengajian beliau dengan Tokku Paloh, beliau hanya menjadi khadam kepada Tokku Paloh.[4] Beliau berkhidmat menyapu halaman rumah, membersihkan surau, menyediakan kayu api, mengisi air di kolah surau dan sebagainya.[5] Oleh kerana beliau menjadi khadam kepada Tokku Paloh dan membuat kerja yang pelbagai macam, maka kuranglah masa beliau menghadiri majlis ilmu. Beliau hanya berpeluang mendengar pengajian di tepi kolah sambil menatap kitab yang digunakan oleh Tokku Paloh.[6] Perbuatannya itu dilakukannya tanpa disedari oleh sesiapa pun.[7] Dan apabila selesai sahaja pengajian, beliau menyembunyikan kitabnya.[8] Beliau tidak mahu diketahui turut sama-sama belajar dengan murid-murid Tokku Paloh yang lain.[9] Walaubagaimanapun, gerak-gerinya itu dapat dihidu oleh Tokku Paloh.[10] Timbul rasa kasih Tokku Paloh kepada beliau apabila dilihat anak muda itu cukup bersemangat untuk belajar.[11] Dalam masa yang singkat sahaja beliau dapat menguasai segala pelajaran yang diajarkan. Di samping itu beliau terkenal sebagai seorang yang sangat menghormati guru. Segala suruhan serta arahan gurunya akan dilaksanakan dan dipatuhi dengan penuh adab. Beliau tidak pernah mengangkat muka apatah lagi bertentang mata apabila berhadapan dengan gurunya yang sangat dikasihinya itu.[12] Oleh kerana beliau boleh dikatakan di antara murid Tokku Paloh yang terpintar serta baik akhlaknya, maka tidak hairanlah Tokku Paloh begitu sayang dan kasih terhadap beliau.[13]
Dari gurunya Tokku Paloh, beliau diijazahkan tariqat Naqsyabandiyah[14] dan Sammaniyah[15]. Sebagai seorang ulama yang warak lagi taat kepada Allah swt, beliau amat kuat menjaga syariat. Ketelitian beliau dalam menjaga syariat dapat dilihat berdasarkan kepada kehidupan beliau sendiri. Tidak pernah sama sekali beliau bertentangan mata dengan kaum wanita walaupun dengan murid-murid beliau sendiri. Beliau juga akan menundukkan pandangan serta menyisihkan diri apabila bertembung dengan kaum wanita.
Tuan Guru Haji Abdul Rahman mengajar masyarakat di Hulu Terengganu. Berdasarkan kitab-kitab yang diajarnya, ternyata beliau menguasai pelbagai disiplin ilmu. Antaranya ialah kitab al-Ajrumiyah hingga kepada Mutammiman dan Tashil Nail al-Amani mengenai ilmu nahu, semuanya dalam bahasa Arab; Matan Umm al-Barahin, Faridah al-Faraid dan ad-Durr ats-Tsamin dalam ilmu tauhid; kitab Tahrir (bahasa Arab) dalam ilmu feqah dan Hidayah as-Salikin dan ad-Durr an-Nafis tentang ilmu tasawwuf.[16] Tuan Guru Haji Abdul Rahman Limbong adalah seorang ulama yang suka mengembara atau merantau ke tempat lain. Beliau bermusafir ke Beserah, Kuantan, Kelantan, Patani, Kedah, Sambas, Jambi, Riau dan Brunei.[17] Beliau mengajar agama di tempat-tempat yang disinggahinya. Maka tidak hairanlah apabila anak-anak muridnya bertaburan diseluruh Alam Melayu.
Dalam tahun 1920-an, pihak Inggeris telah mula menunjukkan belangnya dengan mencampuri urusan mentadbir tanah di lokasi Kuala Telemong hingga ke Ulu Telemong.[18] Setiap ekar tanah yang dibuka oleh rakyat dikenakan cukai oleh penjajah Inggeris.[19] Menyedari akan biadapnya tindakan Inggeris itu maka Tuan Guru Haji Abdul Rahman Limbong telah mengemukakan hujah-hujahnya di mahkamah bahawa tanah yang dibuka oleh rakyat itu adalah hak Allah bukannya hak negeri.[20] Maksud negeri itu adalah campur tangan penjajah Inggeris. Tuan Guru Haji Abdul Rahman Limbong menegaskan bahawa tanah yang mereka miliki adalah tanah pusaka peninggalan orang-orang tua mereka yang datang dari Johor bersama-sama dengan Sultan Zainal Abidin I, Sultan Terengganu yang pertama.[21] Pihak Inggeris tidak menerima hujah-hujahnya dan mengecop beliau sebagai penderhaka kepada pemerintahan yang sah. Akhirnya Tuan Guru Haji Abdul Rahman Limbong ditangkap dan dibuang ke Singapura[22] dan selanjutnya dibuang ke Makkah dalam tahun 1928.[23] Tuan Guru Haji Abdul Rahman Limbung kemudiannya wafat pada 14 Jamadilakhir 1348 (1929) di Makkah.
Dari gurunya Tokku Paloh, beliau diijazahkan tariqat Naqsyabandiyah[14] dan Sammaniyah[15]. Sebagai seorang ulama yang warak lagi taat kepada Allah swt, beliau amat kuat menjaga syariat. Ketelitian beliau dalam menjaga syariat dapat dilihat berdasarkan kepada kehidupan beliau sendiri. Tidak pernah sama sekali beliau bertentangan mata dengan kaum wanita walaupun dengan murid-murid beliau sendiri. Beliau juga akan menundukkan pandangan serta menyisihkan diri apabila bertembung dengan kaum wanita.
Tuan Guru Haji Abdul Rahman mengajar masyarakat di Hulu Terengganu. Berdasarkan kitab-kitab yang diajarnya, ternyata beliau menguasai pelbagai disiplin ilmu. Antaranya ialah kitab al-Ajrumiyah hingga kepada Mutammiman dan Tashil Nail al-Amani mengenai ilmu nahu, semuanya dalam bahasa Arab; Matan Umm al-Barahin, Faridah al-Faraid dan ad-Durr ats-Tsamin dalam ilmu tauhid; kitab Tahrir (bahasa Arab) dalam ilmu feqah dan Hidayah as-Salikin dan ad-Durr an-Nafis tentang ilmu tasawwuf.[16] Tuan Guru Haji Abdul Rahman Limbong adalah seorang ulama yang suka mengembara atau merantau ke tempat lain. Beliau bermusafir ke Beserah, Kuantan, Kelantan, Patani, Kedah, Sambas, Jambi, Riau dan Brunei.[17] Beliau mengajar agama di tempat-tempat yang disinggahinya. Maka tidak hairanlah apabila anak-anak muridnya bertaburan diseluruh Alam Melayu.
Dalam tahun 1920-an, pihak Inggeris telah mula menunjukkan belangnya dengan mencampuri urusan mentadbir tanah di lokasi Kuala Telemong hingga ke Ulu Telemong.[18] Setiap ekar tanah yang dibuka oleh rakyat dikenakan cukai oleh penjajah Inggeris.[19] Menyedari akan biadapnya tindakan Inggeris itu maka Tuan Guru Haji Abdul Rahman Limbong telah mengemukakan hujah-hujahnya di mahkamah bahawa tanah yang dibuka oleh rakyat itu adalah hak Allah bukannya hak negeri.[20] Maksud negeri itu adalah campur tangan penjajah Inggeris. Tuan Guru Haji Abdul Rahman Limbong menegaskan bahawa tanah yang mereka miliki adalah tanah pusaka peninggalan orang-orang tua mereka yang datang dari Johor bersama-sama dengan Sultan Zainal Abidin I, Sultan Terengganu yang pertama.[21] Pihak Inggeris tidak menerima hujah-hujahnya dan mengecop beliau sebagai penderhaka kepada pemerintahan yang sah. Akhirnya Tuan Guru Haji Abdul Rahman Limbong ditangkap dan dibuang ke Singapura[22] dan selanjutnya dibuang ke Makkah dalam tahun 1928.[23] Tuan Guru Haji Abdul Rahman Limbung kemudiannya wafat pada 14 Jamadilakhir 1348 (1929) di Makkah.
[1] Wan Mohd Saghir Abdullah. 2007. Haji Abdur Rahman Limbong Ulama dan Pahlawan Melayu. BIcara Agama. Utusan Malaysia. Terbit pada 22 Januari 2007. Boleh dicapai di http://www.utusan.com.my/utusan/info.asp?y=2007&dt=0122&pub=Utusan_Malaysia&sec=Bicara_Agama&pg=ba_01.htm
[2] Nama penuh Tokku Paloh ialah Engku Sayyid Abdul Rahman bin Sayyid Muhammad bin Sayyid Zainal Abidin al-Aidrus. Gelaran lain ialah Engku Sayyid Paloh, Engku Cik, Tuan Cik dan Syaikh al-Islam Terengganu. Tokku Paloh pernah menjadi Ahli Mesyuarat Kerajaan sekali gus merupakan penasihat sultan pada zaman Sultan Zainal Abidin III. Beliau dilahirkan pada tahun 1236H/1817M di Cabang Tiga iaitu berhampiran dengan kawasan Masjid Tok Ku di Cabang Tiga dan wafat pada 1 hb Zulhijjah 1336 H/7 hb September 1918 M dan dimakamkan di tanah perkuburan “Makam Tok Ku Paloh” yang terletak berhampiran dengan rumahnya dan suraunya
[3] Rujuk dari http://tamanulama.blogspot.com/2008/08/haji-abdul-rahman-limbong-ulama-yang.html. Dicapai pada 24 November 2009
[4] Rujuk dari http://tamanulama.blogspot.com/2008/08/haji-abdul-rahman-limbong-ulama-yang.html. Dicapai pada 24 November 2009
[5] Rujuk dari http://tamanulama.blogspot.com/2008/08/haji-abdul-rahman-limbong-ulama-yang.html. Dicapai pada 24 November 2009
[6] Rujuk dari http://tamanulama.blogspot.com/2008/08/haji-abdul-rahman-limbong-ulama-yang.html. Dicapai pada 24 November 2009
[7] Rujuk dari http://tamanulama.blogspot.com/2008/08/haji-abdul-rahman-limbong-ulama-yang.html. Dicapai pada 24 November 2009
[8] Rujuk dari http://tamanulama.blogspot.com/2008/08/haji-abdul-rahman-limbong-ulama-yang.html. Dicapai pada 24 November 2009
[9] Rujuk dari http://tamanulama.blogspot.com/2008/08/haji-abdul-rahman-limbong-ulama-yang.html. Dicapai pada 24 November 2009
[10] Rujuk dari http://tamanulama.blogspot.com/2008/08/haji-abdul-rahman-limbong-ulama-yang.html. Dicapai pada 24 November 2009
[11] Rujuk dari http://tamanulama.blogspot.com/2008/08/haji-abdul-rahman-limbong-ulama-yang.html. Dicapai pada 24 November 2009
[12] Rujuk dari http://tamanulama.blogspot.com/2008/08/haji-abdul-rahman-limbong-ulama-yang.html. Dicapai pada 24 November 2009
[13] Rujuk dari http://tamanulama.blogspot.com/2008/08/haji-abdul-rahman-limbong-ulama-yang.html. Dicapai pada 24 November 2009
[14] Abdul Rahman Abdullah. 1997. Pemikiran Islam di Malaysia Sejarah dan Aliran. Gema Insani Press. Jakarta. Hlm 51-52
[15] Wan Mohd Saghir Abdullah. 2007. Haji Abdur Rahman Limbong Ulama dan Pahlawan Melayu. Bicara Agama. Utusan Malaysia. Terbit pada 22 Januari 2007. Boleh dicapai di http://www.utusan.com.my/utusan/info.asp?y=2007&dt=0122&pub=Utusan_Malaysia&sec=Bicara_Agama&pg=ba_01.htm
[16] Wan Mohd Saghir Abdullah. 2007. Haji Abdur Rahman Limbong Ulama dan Pahlawan Melayu. Bicara Agama. Utusan Malaysia. Terbit pada 22 Januari 2007. Boleh dicapai di http://www.utusan.com.my/utusan/info.asp?y=2007&dt=0122&pub=Utusan_Malaysia&sec=Bicara_Agama&pg=ba_01.htm
[17] Wan Mohd Saghir Abdullah. 2007. Haji Abdur Rahman Limbong Ulama dan Pahlawan Melayu. Bicara Agama. Utusan Malaysia. Terbit pada 22 Januari 2007. Boleh dicapai di http://www.utusan.com.my/utusan/info.asp?y=2007&dt=0122&pub=Utusan_Malaysia&sec=Bicara_Agama&pg=ba_01.htm
[18] Wan Mohd Saghir Abdullah. 2007. Haji Abdur Rahman Limbong Ulama dan Pahlawan Melayu. Bicara Agama. Utusan Malaysia. Terbit pada 22 Januari 2007. Boleh dicapai di http://www.utusan.com.my/utusan/info.asp?y=2007&dt=0122&pub=Utusan_Malaysia&sec=Bicara_Agama&pg=ba_01.htm
[19] Wan Mohd Saghir Abdullah. 2007. Haji Abdur Rahman Limbong Ulama dan Pahlawan Melayu. Bicara Agama. Utusan Malaysia. Terbit pada 22 Januari 2007. Boleh dicapai di http://www.utusan.com.my/utusan/info.asp?y=2007&dt=0122&pub=Utusan_Malaysia&sec=Bicara_Agama&pg=ba_01.htm
[20] Wan Mohd Saghir Abdullah. 2007. Haji Abdur Rahman Limbong Ulama dan Pahlawan Melayu. Bicara Agama. Utusan Malaysia. Terbit pada 22 Januari 2007. Boleh dicapai di http://www.utusan.com.my/utusan/info.asp?y=2007&dt=0122&pub=Utusan_Malaysia&sec=Bicara_Agama&pg=ba_01.htm
[21] Wan Mohd Saghir Abdullah. 2007. Haji Abdur Rahman Limbong Ulama dan Pahlawan Melayu. Bicara Agama. Utusan Malaysia. Terbit pada 22 Januari 2007. Boleh dicapai di http://www.utusan.com.my/utusan/info.asp?y=2007&dt=0122&pub=Utusan_Malaysia&sec=Bicara_Agama&pg=ba_01.htm
[22] Dalam catatan syair Riwayat Terengganu Darul Iman yang dikarang oleh puteri saudara Sultan Zainal Abidin III iaitu Tengku Dalam Kalthum, Tuan Guru Haji Abdul Rahman Limbong dihantar ke Singapura oleh Inspektor Tengku Abdullah dan dua orang mata-mata. Dari situ, Tuan Guru Haji Abdul Rahman Limbong belayar ke Jeddah. Rujuk Mohd Yusoff Hashim. 1991. Terengganu Darul Iman Tradisi Persejarahan Malaysia. Dewan Bahasa Pustaka. Kuala Lumpur. Hlm. 213
[23] Wan Mohd Saghir Abdullah. 2007. Haji Abdur Rahman Limbong Ulama dan Pahlawan Melayu. Bicara Agama. Utusan Malaysia. Terbit pada 22 Januari 2007. Boleh dicapai di http://www.utusan.com.my/utusan/info.asp?y=2007&dt=0122&pub=Utusan_Malaysia&sec=Bicara_Agama&pg=ba_01.htm
Surau Tuan Haji Abdul Rahman Limbong di Chukai Kemaman
Kesemua gambar ini dirakam oleh sahabat saya, Tuan Haji Salleh bin Bador dan anaknya, Nor Safwan
tokoh ulama pejuang terengganu
ReplyDelete